De werking van pijnstillers: hoe zit dat precies?

Hoe werken pijnstillers in je lichaam? Het werkingsmechanisme van pijnstillers verschilt van soort tot soort. Er bestaan namelijk verschillende categorieën pijnstillers die op de markt zijn onder verschillende merken of als generisch geneesmiddel. Pijnstillers worden geordend volgens de pijnladder van de WHO. De lichtste pijnstillers staan onderaan en bovenaan op de ladder staan de zware pijnstillers. Afhankelijk van de intensiteit en de oorzaak van de pijn, schrijven artsen een pijnstiller voor die hoger of lager op de ladder staat. 

De werking van pijnstillers verloopt grotendeels volgens 2 principes. Ofwel zorgen de pijnstillers ervoor dat de weg van de pijnprikkel doorheen de zenuwbaan gedempt of geblokkeerd wordt. Dat is zo in het geval van ontstekingsremmers. Zwaardere pijnstillers als opioïden gaan op het centrale zenuwstelsel inwerken door de pijnreceptoren in de hersenen te blokkeren.

• De werking van de verschillende soorten pijnstillers: twee basisprincipes
• Het specifieke werkingsmechanisme van de verschillende pijnstillers
• De inwerktijd en de werkingsduur van een pijnstiller
• Bijwerkingen van pijnstillers

De pijnstiller die door een arts wordt voorgeschreven is afhankelijk van de oorzaak en van de hevigheid van de pijn. Er zijn verschillende soorten pijnstillers, die globaal gezien volgens twee principes werken. 

Enerzijds zorgen pijnstillers ervoor dat de weg van de pijnprikkel langs de zenuwen geblokkeerd en gedempt wordt. Het is ook mogelijk dat ze recht naar de bron van de pijn gaan, door een invloed uit te oefenen op de pijnsensoren die de pijnprikkels produceren. Daardoor komen de pijnprikkels niet tot in de hersenen. 

Anderzijds kunnen pijnstillers ook inwerken op het centrale zenuwstelsel zelf.

Wanneer de pijnprikkels de hersenen bereiken, kunnen pijnstillers die prikkels veranderen of blokkeren. De pijnprikkels worden door de hersenen niet meer herkend, waardoor je minder pijn voelt.

We kennen nu de algemene principes van de werking van pijnstillers, maar hoe werken de verschillende soorten nu specifiek? Van paracetamol, de meest gebruikte pijnstiller, is het werkingsmechanisme nog niet volledig opgehelderd.

Over de werking van paracetamol zijn wel twee hypotheses. Paracetamol zou bepaalde enzymen die betrokken zijn bij ontstekingsreacties kunnen afremmen. Een andere hypothese is dat paracetamol de zenuwbanen die een rol spelen bij het ervaren van pijn beïnvloedt.

Ontstekingsremmende pijnstillers, de zogenaamde NSAID’s, blokkeren dan weer de aanmaak van prostaglandinen, een stof die medeverantwoordelijk is voor het veroorzaken van ontsteking en pijn.

Bij een ontsteking kunnen er ook zwellingen, roodheid en jeuk optreden. Door de aanmaak van prostaglandinen te blokkeren, zorgen ontstekingsremmers er ook voor dat die symptomen afnemen.

Zware pijnstillers als opioïden werken in op de hersenen zelf. Opioïden zijn gebaseerd op stoffen die uit opium komen, waarvan morfine een bekend voorbeeld is.

Dergelijke pijnstillers blokkeren receptoren in het centrale zenuwstelsel, waardoor de pijnprikkels niet tot daar geraken.

Het duurt even vooraleer je het effect van een pijnstiller voelt. Daarvoor moet de pijnstiller eerst de bloedbaan bereiken. Afhankelijk van hoe je de pijnstiller inneemt en de weg die hij nog moet afleggen, kan de inwerktijd langer of korter zijn.

Pijnstillers die via de mond worden ingenomen of via een pleister op de huid hebben een langere inwerktijd nodig dan een pijnstiller die via een infuus wordt toegediend.

De concentratie van de pijnstiller in het bloed zal na verloop van tijd dalen. Het lichaam breekt immers ook pijnstillers af in de nieren en de lever.

In het geval van chronische pijn is het mogelijk om al een nieuwe pijnstiller te nemen nog voor de andere is uitgewerkt, zodat je een opstoot van pijn vermijdt. Wanneer het over acute pijn gaat, is dat minder van belang. 

Het is echter heel belangrijk om dit te bespreken met je arts. 

Hieronder volgt een overzicht van de inwerktijd en de werkingstijd van de paracetamol en de NSAID’s: