Osteoporose: een vervelende ouderdomskwaal

• Wat is osteoporose?
• Waarom is osteoporose gevaarlijk?
• Kan je nog werken met osteoporose?
• Wat zijn de oorzaken van osteoporose?
• Hoe kan je problemen met osteoporose voorkomen?
• Bestaat er een test voor osteoporose?
• Welke behandelingen werken het best tegen osteoporose?
• De preventieve aanpak

Osteoporose of botontkalking is een aandoening die bijna ongemerkt het beenderstelsel aantast. Heel ons leven wordt de voorraad calcium in onze botten continu aangevuld en weer afgebroken. 

Het is als gezonde volwassene aan te raden ervoor te zorgen dat je dagelijks minstens 950 mg calcium en 8OO IE vitamine D binnenkrijgt zodat je botten sterk blijven. 

Tot we zo’n 30 à 35 jaar zijn wordt er meer calcium opgenomen dan er verdwijnt en rond die leeftijd bereiken onze botten dan ook hun ‘piekbotmassa’, het punt waarop ze het meest calcium bevatten en op hun stevigst zijn. 

Vanaf ons vijftigste levensjaar wordt het voor ons lichaam steeds moeilijker nieuwe botmassa aan te maken en begint het botkapitaal af te nemen. De botten worden langzaamaan steeds brozer en poreuzer. Dit proces van botontkalking dat voorafgaat aan het stadium van osteoporose noemt men ook wel osteopenie.

Hoe ouder je wordt, hoe meer botmassa er verloren gaat en hoe groter het risico op botbreuken wordt.

Op zichzelf zorgen osteopenie en osteoporose niet voor symptomen, pijn of klachten. Het is een ‘sluipende’ aandoening die zonder dat je het meteen merkt je botmassa verzwakt.

Vaak wordt osteoporose dan ook pas vastgesteld wanneer de eerste botbreuk al een feit is. Je stoot tegen een tafel en breekt je pols of je maakt een domme val en belandt met een gebroken heup in het ziekenhuis.

De gevolgen van osteoporose kunnen dus wel degelijk ingrijpend zijn.

Dat hangt er natuurlijk vanaf wat voor werk je doet. Wie een kantoorbaan heeft zal weinig hinder ondervinden, maar wie zware arbeid verricht kan misschien beter uitkijken naar een andere job.

Je kunt zelf ook op een aantal zaken letten: wissel zwaardere en lichtere taken af, beweeg tussendoor genoeg, neem wat vaker een pauze en respecteer je grenzen.

De belangrijkste oorzaak van botontkalking of osteoporose is een tekort aan calcium en/of aan vitamine D, dat de opname van calcium uit de darmen stimuleert.

Omdat het lichaam die vitamines en mineralen op latere leeftijd minder goed kan opnemen, betekent ouder worden dus onvermijdelijk ook dat je botten minder sterk worden. Vrouwen moeten extra uitkijken: zodra ze de vijftig voorbij zijn en de menopauze achter de rug hebben, lopen ze aanzienlijk meer kans op botontkalking door een dalende oestrogeenproductie. Dat hormoon is nodig voor een efficiënte opbouw van botweefsel.

Je eigen levensstijl kan ook een van de oorzaken van osteoporose zijn. Zo kan een langdurig gebrek aan beweging voor botontkalking zorgen. Veel bewegen stimuleert immers de aanmaak van botweefsel.

Net zoals je spieren moet trainen, moet je ook je botten trainen om sterker te worden. Ook wie rookt of meer dan drie glazen alcohol per dag drinkt heeft een grotere kans om problemen te krijgen.

Wie veganistisch of lactosevrij eet en dus weinig of geen calcium uit zuivel haalt, zet best veel andere calciumrijke voeding op het menu.

De kans dat je met osteoporose te kampen krijgt is ook genetisch bepaald. Zijn er in je naaste familie mensen die last hebben van osteoporose? Dan wordt de kans groter dat je er zelf ook mee te kampen zal krijgen.

Ook mensen die een BMI hebben dat lager is dan 20¹ of die geplaagd worden door bepaalde chronische ziektes zoals diabetes type I, problemen met de schildklier of reuma, kunnen sneller osteoporose krijgen.

Om in de herfst van je leven geen problemen te krijgen met osteoporose is het cruciaal dat je in je eerste dertig jaar genoeg ‘botkapitaal’ opbouwt en dat daarna zo goed mogelijk op peil houdt. Dat kan je doen door: 

• veel te bewegen: volwassenen best 30 minuten per dag, kinderen minstens een uur,
• genoeg calciumrijke zoals zuivelproducten of groene groenten op het menu te zetten,
• en voldoende tijd in de buitenlucht te spenderen zodat je genoeg vitamine D aanmaakt.

Je kan ook maar beter breken met je slechte gewoontes om problemen met osteoporose te voorkomen: sigaretten en (te veel) alcohol zijn nefast voor je beenderen. Zorg er ook voor dat je het risico op valpartijen zo klein mogelijk maakt, bijvoorbeeld door een wandelstok gebruiken. 

Eens je de vijftig voorbij bent is het vaak ook een goed idee je dieet aan te vullen met een voedingssupplement dat calcium en/of vitamine D bevat zoals Calcium-D EG of Fultium vitamine D.

Bereken zelf het risico op breuken met behulp van de FRAX-calculator, een wetenschappelijk ondersteunde vragenlijst. Daarmee kan je aan de hand van een aantal eenvoudige vragen zelf inschatten of je tot de risicogroep behoort.

Geloof je dat je een verhoogd risico loopt op osteoporose? Vraag je arts dan om een botdensitometrie of botmeting uit te voeren. Met dit eenvoudig onderzoek – ook wel DXA-meting genoemd - meet men de botmassa en de hoeveelheid kalk in je botten met behulp van röntgenstralen.

Osteoporose is onomkeerbaar en kan niet genezen worden. Maar het is wel mogelijk de symptomen te bestrijden met osteoporosemedicatie zoals bisfosfonaten en hormonale substitutiebehandelingen. Die kunnen ervoor zorgen dat de aandoening niet verergert, maar deze behandelingen tegen osteoporose hebben soms ook minder prettige nevenwerkingen.

Voorkomen is nog altijd beter dan genezen. Zeker in het geval van osteoporose. Het is dus een goed idee om vanaf je vijftigste levensjaar – het moment dat de voorraad calcium in de beenderen begint te slinken – een calciumsupplement zoals Calcium-D EG te nemen.

Zo’n supplement bevat de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid van 950 mg calcium die een gezonde volwassene nodig heeft en blijft dus veilig onder de bovengrens van 2500 mg per dag.

Eventueel kan je ook kiezen voor Calcium-D Forte EG, met een dubbele dosis van 1000 mg calcium. Vraag in dat geval zeker eerst advies aan je arts of apotheker. Dat is belangrijk omdat een teveel aan calcium hypercalciëmie kan veroorzaken en zo onrechtstreeks voor botontkalking kan zorgen.

Zulke calciumsupplementen bevatten ook de optimale dosis vitamine D die cruciaal is voor de goede opname en werking van calcium in het lichaam. Vooral oudere mensen – die het grootste risico op problemen met osteoporose lopen – maken immers minder gemakkelijk vitamine D aan.